richtlijnen

Deze richtlijnen zijn behulpzaam bij het maken van content voor mensen met leesproblemen. Maar pas op, het zijn richtlijnen en geen ijzeren wetten. Afhankelijk van omstandigheden kan het nuttig zijn van de richtlijnen af te wijken.

 

 

content schrijven voor laaggeletterden

Laaggeletterden ploegen door de tekst; ze kunnen een tekst niet scannen. Prioriseer informatie daarom en begin met de belangrijkste informatie.

 

Vermijd alle tekst die niet strikt noodzakelijk is.

 

 

 

 

verticale spatiëring

• Gebruik een regelafstand van 1.5 regel.
• Gebruik extra regels wit tussen paragrafen om een lange tekst in hanteerbare stukken te breken.

 

 

schrijfstijl

• Gebruik korte simpele zinnen.
• Zorg dat allen zinnen op elkaar aansluiten door het gebruik van structuurwoorden. Maak er geen Jip- en Janneke-taal van met zinnetjes als een bord losse macaroni. Door het gebruik van betrekkelijke voornaamwoorden, voegwoorden, etc.  moet duidelijk zijn op welke wijze opeenvolgende zinnen met elkaar samenhangen.
• Vermijd bijzinnen binnen bijzinnen. 
• Vermijd lange uitleg, of laat uitleg helemaal weg.
• Gebruik de actieve vorm en vermijd de passieve vorm.
• Vermijd dubbele ontkenningen.
• Wees bondig.
• Gebruik stroomdiagrammen in plaats van complexe talige procedures.
• Waar het mogelijk is, formuleer in termen van do's &d don'ts. Gewoon kort en bondig wat wel en wat niet te doen.
• Gebruik grafieken, plaatjes of andere illustraties waar dat mogelijk en zinvol is.
• Gebruik zo min mogelijk synoniemen. Gebruik telkens hetzelfde woord voor hetzelfde begrip. Vergeet de aanwijzingen van de middelbare school. Een tekst voor mensen met leesproblemen moet in de eerste plaats duidelijk zijn. Schoonheid staat op een lager plan.
• Gebruik zo min mogelijk homoniemen. Gebruik niet een woord in twee verschillende betekenissen. Kies voor één woord één begrip. Wees hier zeer streng in, omdat hier vaak veel winst te behalen is.
• Gebruik zo min mogelijk woorden uit vreemde talen. Iemand met leesproblemen heeft al voldoende problemen met het Nederlands, maak het probleem niet nog groter door gebruik van woorden met een andere spelling. 
• Vermijd afkortingen, schrijf gewoon voluit, behalve als het gaat om echte standaardafkortingen.
• Maak een lijst van alle gebruikte afkortingen. 
• Plaats bij langere documenten in inhoudsopgave aan het begin en een register aan het einde van het document. Hiermee kan de lezer zijn weg vinden, zonder een groot deel van het document te moeten lezen.

 

• Schrijf datums in de volgorde waarin ze gesproken worden en schrijf de namen van de maanden volledig uit, dus 25 maart 2015, niet 25-3-2015.
• Schrijf tijden zowel met cijfers als met woorden, dus 20:15 uur ('kwart over 8 's avonds'). Merk op dat getallen sneller gevonden kunnen worden in een tekst dan letters. Dus het gebruik van cijfers voor tijden maakt het eenvoudig een tijd in een tekst te vinden. Dat betekent dat de matige lezer niet de hele tekst hoeft door te ploegen.
• Gebruik nooit de Angelsaksische tijdaanduiding met AM en PM: zelfs normaallezenden hebben hier grote moeite mee. 
• Schrijf getallen op een wijze die het lezen eenvoudiger maakt, dus 123 miljoen 456 duizend 789, niet 123.456.789. Ook hier geldt dat cijfers eenvoudiger te vinden zijn in een tekst. Dus het is te overwegen de notaties te kombineren: 123.456.789 (= 123 miljoen 456 duizend 789).
• Gebruik duizendtalscheiders, dus 12_345 en niet 12345. doe dit al met getallen vanaf 4 cijfers, zodat tabellen beter uitgelijnd worden. 
• Schrijf fysische eenheden uit en kort ze niet af, dus 5 meter en 30 centimeter, niet 5.30m.
• Gebruik geen fysische eenheden die onvoldoende bekend zijn en die omrekening vergen. Gebruik bij voorkeur alleen metrische eenheden. 
• Schrijf bedragen voldoende uit, dus 34 euro en 15 cent, niet €34.15. Bij vreemde valuta moet de afkorting uitgeschreven worden. 
• Gebruik in telefoonnnummers spaties of puntjes om het nummer in groepjes te scheiden: 06-12.34.56.78
• Gebruik in IBANs (halve) spaties om het rekeningnummer in groepjes te scheiden: NL12 ABCD 0123 4567 89
• Gebruik in URLs vet om woorden te verduidelijken: www.helpmetlezen.nl 

 

 

schrijfstijl voor gebruikers van braillelezers

• Volsta niet met alleen nummering, maar gebruik expliciet te woorden 'hoofdstuk', 'paragraaf', etc. 

 

 

schrijfstijl voor gebruikers van spraaksynthesizers

• Volsta niet met alleen nummering, maar gebruik expliciet te woorden 'hoofdstuk', 'paragraaf', etc. 
• Gebruik punten aan het einde van kopjes, zodat de zinsmelodie klopt bij het voorlezen. Gebruik vervolgens CSS omdeze punctuatie te verbergen voor de normaallezenden. 
• Gebruik komma's en punten in de zinnen consequent, zodat de spraaksynthesizer de zin goed kan voorlezen.
• Afhankelijk van de mogelijkheden van de spraaksynthesizer kan het noodzakelijk zijn getallen volledige uit te schrijven of niet, dus '19' en niet 'negentien'. 
• Beluister de tekst eens met behulp van de populaire spraaksynthesizers om zelf te ervaren waar de problemen in de content zitten. 
• Gebruik geen woorden uit vreemde talen, want hierover struikelen de spraaksynthesizers. 

 

 

 

mediagebruik voor dyslectici

• Gebruik voldoende dik papier, zodat de achterzijde van het papier niet door het vel heenschijnt.
• Gebruik mat papier in plaats van glossy papier.
• Vermijd digitale druk, omdat digitaal drukken het papier kan laten glimmen.
• Vermijd een helder witte achtergrond voor papier en/of scherm. Gebroken wit is een betere keus.

 

 

lettertypekeuze voor dyslectici

• Kies een lettertype speciaal ontworpen voor dyslectici als dat beschikbaar is.
• Kies een 12 tot 14-punts lettergrootte.
• Kies een zwarte letter op een lichte achtergrond (maar niet wit).
• Geschikte lettertypen: Arial, Comic Sans, Verdana, Tahoma, Century Gothic, Trebuchet.
• Gebruik geen ligaturen.
• Kies een lettertype met voldoende wit tussen de letters (de zogenaamde kerning), zodat bijvoorbeeld de opeenvolging van 'r' en 'n' niet lijkt op een 'm'.
• Schrijf niet met alleen hoofdletters. Integenstelling tot wat velen denken zijn hoofdletters minder goed leesbaar dan normale letters. Ze zijn weliswaar groter, maar de vorm is uniformer. De normale letters zijn eenvoudiger van elkaar te onderscheiden door de stijgende en dalende stokken: maar liefst 12 letters hebben een afwijkende grootte.

 

nog in te delen 

• Gebruik vet voor benadrukking, niet onderstrepen of cursief. Het probleem van onderstrepen is dat de streep de dalende stokken van sommige letters kruist, waardoor deze letters minder goed leesbaar worden. Bij cursief gaan sommige letters elkaar raken, waardoor de leesbaarheid afneemt.
• Voor digitale documenten moet nadruk aangegeven worden met semantische HTML, zodat de lezer zelf kan kiezen wat de beste typografische vorm is. Voordeel is dat dit dan ook werkt voor braillelezers en sommige spraaksynthesizers.
• Maak hyperlinks blauwonderstreept, in ieder geval in broodtekst. Blauwonderstreept is de norm voor een hyperlink en zorg ervoor dat de links eenvoudig als zodanig te herkennen zijn.
• Breek een woordaan het einde van de regel niet af, maar verplaatst het in zijn geheel naar de volgende regel.
• Splits een zin niet over twee pagina's, maar verplaats de zin in zijn geheel naar de volgende pagina.
• Voorzie elk plaatje van een image tag, zodat lezers die gebruik maken van een braillelezer of spraaksynthesizer in ieder geval weten waar het plaatje over gaat.
• Plaats geen tekst tegen de achtergrond van een plaatje.
• Zorg voor voldoende wit rond de tekst, zodat de lezer aantekeningen kan maken. Ongeoefende lezers hebben een kleinere woordenschat en zullen vaker de betekenis van een woord moeten opzoeken en dan willen opschrijven.
• Vul de tekst alleen aan de linkerzijde uit, niet aan beide zijden, niet alleen rechts en niet rond het midden. Bij links uitgevulde tekst is de linkerzijde van de tekst recht, maar is de rechterzijde rafelig. Een strakke rechterzijde wordt door sommigen als fraaier gezien, maar links en rechts uitvullen heeft twee nadelen. In sommige tekstbewerkers ontstaan lelijke en lastige grote gaten tussen de woorden. Daarnaast maakt het rechter rafelrand het simpeler voor het geestesoog om bij te houden bij welke regel het gebleven was. In een strakke tekst hebben alle regels dezelfde breedte en is de kans op het springen naar de verkeerde regel groter.
• Gebruik een zoekmachine voor de site die ook goede resultaten  geeft als de gebruiker spelfouten maakt.
• Gebruik duidelijke kopjes boven de paragrafen. Dat stelt een lezers met leesproblemen in staat snel te bepalen of hij die tekst wel of niet moet doorlezen op zoek naar het antwoord op zijn vraag.
•